İHRACAT NASIL YAPILIR
İHRACAT
Bir malın ihracında teslim şekli, masraflarının ödenmesi ve bedelinin alınmasında çeşitli şekiller vardır. Bunların tamamına ait geniş bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.
Bu şekillerden hangisinin kullanılacağını alıcı ve satıcı L/C açılmadan önce anlaşmalıdırlar ki, L/C buna göre gönderilsin. İlerde L/C nin değiştirilmesinin önlenmesi için, hazırlanan L/C örneği satıcıya gönderilerek onayı alınırsa, ilerdeki zahmetler ortadan kalkar. L/C ile ilgili bilgiler en aşağıda (yeşil yazılı kısımda) belirtilmiştir.
Bir İhracat yapılırken öncelikle;
· Ön görüşmeler ve yazışmalar sonucu; fiyat, kalite, miktar, teslim süresi, nakil yolu, Sigorta, ödeme gibi konularda anlaşılır. Bunlar belirlendikten sonra gönderilecek mal için alıcıya, fiyatınızı ve diğer şartlarınızı belirten bir Proforma Fatura gönderilir. Bunun anlamı “Bu malları bu fiyatla ve bu şartlarla satarım” demektir. Alıcı bunu kabul ettiğini yazılı olarak bildirdiğinde hukuken “icap ve kabul” gerçekleşmiş, ticari münasebet başlamış olur. İlerde bu şartlarda bir tarafın değiştirilmesini istediği hususlar olursa, bu iki tarafın kabulü ve yazılı olarak yapılmalıdır.
· Gerek ihracatçının, gerekse ithalatçının bulundukları ülke kanunlarına göre bu yetkiye sahip olmaları, yani ihraç veya ithal belgelerinin bulunması gerekir (Türkiye için bu ihracat için İhracatçı Belgesi, İthalat için İthalatçı Belgesi dir)
· Malın ithalatının yapacağı ülkede, ithal için malın bir standarda uygunluğu şart koşulmuş ise (mesela elektronik aletlerin 110 veya 220 wolt olması gibi) veya başka şartlar (Elektronik eşya için Servis bulundurma zorunluluğu gibi) bulunuyorsa bunlara dikkat edilmelidir. Aksi takdirde malın Gümrükten çekilmesi zorlaşır.
· Malın ülkeye girmesi için bazı belgelerinin bulunması şartı var ise; (Mesela CE Belgesi veya Tarım sertifikası, Hastalıktan salim raporu, Gözetim raporu gibi) bunların mevcut olması ve ihracat sırasında alınması gerekir. Aksi takdirde Gümrüklerden giriş imkânı kalmaz veya ödemede sıkıntı meydana gelir.
· Mal değeri yüksek ise; alıcı L/C açmak için satıcıdan (Performans Bond=Kat’i teminat mektubu) istemelidir. P.Bond alınmadan L/C açılmamalıdır. Bu; malın teslimi, bir işin yapılabilmesi ya da bir borcun vadesinde ödenmemesi halinde, belirli bir tutarın ceza olarak kayıtsız şartsız ödeneceğinin bir banka teminat mektubu ile taahhüt edilmesidir. Bunun sebebi; birçok ülkede kendisine L/C gelen firmalara kredi açılmakta veya başkalarından borç alınabilmesi sebebiyle kötü niyetli kişiler mal göndermeyeceği halde, gönderecekmiş gibi davranarak L/C açtırarak bundan istifade etmektedirler. Böylece hem Banka Kredi masrafları, hem L/C masrafları, hem de malın gelmemesinden dolayı uğranılacak zarar bu suretle giderilir. BU tarzdaki firmalar Ürdün, Pakistan gibi ülkelerde çoklukla bulunmakta olduğundan dikkat edilmesi gerekir. Eğer Performans Bond alınırsa, ceza ödeneceğinden hakiki ihracatçı olmayan bu işe girişmez. Ayrıca; L/C açılmasına rağmen mal verilmezse, ihracatçı ceza ödemiş olur.
· Burada önemle belirtmek istediğim husus, gerek Performans Bond, gerekse L/C yi nin noksan olmamasına dikkat edilmelidir. Bu konu az da olsa mevcuttur. Şöyle ki; Bu belgeleri gönderen Banka vardır, bu bankanın İhraç edilecek ülkedeki muhabir bankası da vardır. Ancak, kötü niyetli alıcılar bu bankalardaki bazı memurlarla işbirliği yaparak L/C de veya P.Bond’da noksan imza veya yanlış mühür kullanarak belgeleri göndermekte, belgeler işleme konmasına rağmen geçerliliği olmamaktadır. Bir Örnek: Benden mal isteyen bir Ürdün’lü alıcı, Banka Müdür Yardımcısı ile anlaşarak, bana gönderdiği L/C de Banka yetkilisi olarak tek imza ve değişik mühür kullanmıştır. Tabii bu durumu Bankası bilmemekte, normal yapıldığını sanmaktadır. Türkiye’deki muhabir Banka ise siz sormadıkça bu şekildeki detaylara dikkat etmiyor. Böylece, geçersiz bir L/C ye hem Performans Bond gönderme, hem de malı gönderme durumunda olduğunuz gibi, paranızı da alamamaktasınız.
Bir İhracatı Özetlersek;
1- Fiyat belirlenir: Fiyatın uluslararası para birimlerinden biri ile olması gerekir. Fiyatın, hangi tarihe kadar geçerli olduğu proformada belirtilmelidir.
2- Ödeme şekli belirlenir. (Peşin-Vadeli-Vesaik Mukabili vs.)
3- Teslim şekli belirlenir. Bugün dış ticarette bunlardan en çok kullanılanları FOB, CF, CIF şekilleridir. Diğerleri aşağıda (mavi renkli yazılarla) belirtilmiştir.
4- Hangi şekilde ihracat yapılacağı yani ihracatın türü belirlenir. Yani, İhracatın Konsinye, Ticari kiralama, Serbest Bölgeye vs. gibi şekli belirlenir. Bunun Türkiye’deki şekilleri en aşağıda (kahverengi yazılarla) belirtilmiştir.
5- Eğer isteniyorsa Performans Bond, Alıcı Bankası tarafından Satıcının Bankasına gönderilir.
6- Açılacak L/C de belirtilecek bilgiler satıcı tarafından alıcıya gönderilir, mutabakat sağlanırsa ilerdeki ufak yanlışlıklar için uğraşılmaz.
Alıcı bu şartları kabul ederse buna göre L/C açılır.
7- Mal, L/C de belirtilen tarihte sevk edileceği nakliye aracına yüklenir (Gemi, TIR, Uçak vs) Teslim şekli FOB ise; satıcı malı alıcının geminin bordasına kadar getirir. (Borda: Limanda olan geminin ana güvertesi) Artık Konteynır bazında satış yapıldığından alıcının anlaştığı Taşıyıcıya teslim (FCA) şeklinde olması daha iyidir. Bundan sonraki husus alıcıya aittir. Yani Nakliye bedeli, sigorta vs ..
8- Ödeme anlaşıldığı şekilde yapılır. Eğer satış peşin ise; Satıcı L/C de gösterilen evrakları Alıcının muhabir Bankasına verir. Bu banka L/C (gayri kabili rücu bir L/C varsa) evrakları kendisi inceler ve kabul ederse, bedelini satıcıya öder. Eğer L/C (Gayrı kabili rücu değilse) evrakları satıcının Bankasına gönderir. Evrakların tamam olması halinde Alıcı Bankası ödeme emrini muhabir bankaya gönderir, ödeme yapılır. Eğer banka evraklarda noksan bulursa, bunların düzeltilmesi için geri gönderir. Noksanlar tamamlandıktan sonra aynı usulle ödeme yapılır.
Ödeme Vadeli ise, muhabir banka ödeme ile ilgili poliçe hazırlanır ve keşide edilir. Ödemeler vadesi geldiğinde yapılır.
İHRACATTA TESLİM ŞEKİLLERİ
"Ex works" satıcının malları işletmesinde (fabrika,depo v.s.) alıcı emrine hazır tutmakla teslim yükümlülüğünü yerine getirdiği anlamındadır. Satıcı, aksi kararlaştırılmadıkça malın alıcı tarafından sağlanan bir araca yüklenmesinden yada malların ihraç gümrüğünden geçirilmesinden sorumlu değildir. Alıcı bu noktadan itibaren varış yerine değin , malın taşınması ile ilgili tüm gider ve risklerin yükümlülüğünü taşır. Bu terim tüm satış şekilleri içinde satıcı için en az yükümlülüğü ihtiva eden bir satış şeklidir.
Bu teslim şeklinde sözleşmede belirtilen satış bedeline yalnızca ambalajlanmış mal bedeli dahildir. Yani teslim tarihinden itibaren her türlü nakliye, yükleme, boşaltma ve sigorta masrafları alıcı tarafından ödenmektedir.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ihraç gümrüğünden geçirilip, alıcı tarafından belirlenen taşıyıcıya, belirlenen yer yada noktada teslimi ile son bulur.
Eğer alıcı tarafından kesin bir teslim yeri belirtilmemişse, satıcı taşıyanın malları teslim alacağı yer civarında bir yer belirleyebilir. Ticari uygulamalar taşıyıcı ile sözleşme yapılabilmesi için satısının yardımını gerektirirse (Örneğin demir ve hava yolu taşımacılığında) satıcı riziko ve masraflar alıcıya ait olmak üzere hareket edebilir.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, belirlenen limanda malların gemi doğrultusunda rıhtım veya mavnaya konmasıyla sona erer. Bu da, bu andan itibaren, malla ilgili tüm gider, yitik veya hasar rizikolarının alıcı tarafından üstlenilmesi anlamındadır. Malın yükleme, boşaltma , nakliye ve sigorta masrafları alıcı tarafından ödenir. FAS'da sözleşmede belirtilen satış bedeline hem mal bedeli, hem de rıhtıma kadar yapılan nakliye ücreti dahildir.
Bu terim, alıcının ihraç için malları gümrükten çekmesi gerektiğini belirtir. Alıcı doğrudan yada dolaylı olarakj ihraç işlemlerini yerine getirmeyecekse kullanılmamalıdır.
Bu terim yalnızca deniz veya içsu taşımacılığında kullanılır.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü belirlenen yükleme limanında mallar gemi küpeştesini açtığı andan itibaren yerine getirilmiş olur. Mallarla ilgili tüm gider yitik veya hasar rizikoları bu noktadan itibaren alıcı tarafından üstlenilir. Eğer gemi küpeştesi pratikte birşey ifade etmiyorsa (örneğin roll-on/roll-off veya konteyner taşımacılığında olduğu gibi) FCA teriminin kulanılması daha doğru olur.
Bu terim ile satıcı belirlenen varış limanına malı gönderebilmek için gerekli tüm giderleri ve navlunu ödemek zorundadır. Ancak malla ilgili yitik bir hasar rizikoları ile giderlerde görülebilecek artış, yükleme limanında malların gemi küpeştesini geçmesi anından itibaren satıcıdan alıcıya devredilmiş olur.
CFR terimi satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir.
Bu terim ile satıcı CFR'deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak, malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası temin etmek durumundadır. Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder. Alıcı bu terim ile satıcının sigortada sadece minimum kuvertür temin etme yükümlülüğü bulunduğunu bilmelidir.
Bu terim satıcının ihraç için malları gümrükten geçirmesi gerektiğini belirtir. Bu terim sadece deniz ve iç su taşımacılığında kullanılır. Eğer gemi küpeştesi pratikte birşey ifade etmiyorsa CIP terimini kullanmak daha uygun olur.
Bu terim satıcının, malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için gerekli navlunu çdediği anlamına gelir. Malın yitik ve hasarına ait rizikolarla birlikte taşıyıcıya teslimden itibaren doğabilecek ek masraflar, malların taşıyıcının nezaretine verilmesinden itibaren satıcıdan alıcıya geçer.
Taşıyıcı bir taşıma sözleşmesinde demir, kara, deniz, hava, içsu taşımacılığı yada bunların birleşmesi sonucu ortaya çıkan taşımacılık işlemini üstlenen kimsedir.
Bu terim ile satıcı CPT'deki yükümlülüklerine aynen sahiptir. Ancak ek olarak malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna arşı kargo sigortası temin etmek durumundadır.
Satıcı sigorta sözleşmesini yapar ve sigorta primini öder .
Bu terim satıcının teslim yükümlülüğünün, malların ihraç için gümrükten geçirilip, sınırda belirlenen yer yada noktada ancak bitişik ülkenin gümrük sınırndan önce emre hazır tutulmasıyla sona ermesini ifade eder.
Sınır terimi , ihraç ülkesinin sınırı da dahil olmak üzere herhangi bir sınır için kullanılabilir. Dolayısıyla, terimin içinde sözkonusu sınırın her zaman nokta ya da yer belirtilerek kesin şekilde tanımlanmış olması hayati olarak önem taşımaktadır.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malı belirlenen varış limanında, gemi bordasında, ithal gümrüğünden geçirmeden alıcının emrine hazır tutmakla sona erer. Satıcı, malların belirlenen varış limanına getirilmesi için gereken tüm gider ve rizikoları üstlenir. Bu terim sadece deniz veya içsu taşımacılığı için kullanılabilir.
Rıhtımda Teslim (Gümrük Vergi ve Harçları Ödenmiş Olarak)
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malları belirlenen varış limanında ithal gümrüğünden geçirilmiş olarak, rıhtım üzerinde alıcı emrine hazır tutmakla sona erer.
Satıcı, malların o noktaya kadar taşınmasıyla ilgili vergi, resim ve diğer harçlarda dahil olmak üzere tüm riziko ve giderleri üstlenir.
Bu terim satıcı dolaylı yada dolaysız yoldan ithal lisansi sağlayamayacaksa kullanılmamalıdır. Eğer taraflar malların alıcı tararfından gümrükten geçirilmesi ve gümrük vergilerinin ödenmesini istiyorlarsa "dutiy paid" yerine "duty unpaid" terimini kullanmalıdır. Eğer taraflar satıcının yükümlülükleri arasından malların ithali için ödenecek bir takım giderleri çıkarmak istiyorlarsa (KDV gibi) bunu, bu etkiyi yaratacak sözcükler ekleyerek kesinleştirmelidirler.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ithal ülkesinde, belirlenen yerde emre hazır tutulması ile sona erer. Satıcı, malların o noktaya kadar taşınması ve gümrük formalitelerinin yerine getirilmesi ile ilgili riziko ve giderleri üstlenmek durumundadır (İthalat için ödenmesi gereken vergi resim ve harçlar hariç).
Alıcı malların zamanında ithal için gümrükten çekilmemesinden kaynaklanan ek gider ve rizikoları üstlenmek durumundadır.
Eğer taraflar satıcının gümrük formalitelerini yerine getirip bundan doğabilecek gider ve rizikoları üstlenmesini istiyorlarsa bunu, bu etkiyi yaratacak sözcükler ekleyerek kesinleştirmelidirler.
Eğer taraflar satıcının yükümlülüklerine malların ithali için gerekli bazı giderleri eklemek istiyorlarsa (KDV gibi) bunu, bu etkiyi yaratacak sözcükler ekliyerek kesinleştirmelidirler. Bu terim taşıma şeklinden bağımsız olarak kullanılabilir.
Bu terim ile satıcının teslim yükümlülüğü, malların ithal ülkesinde belirlenen yerde emre hazır tutulması ile sona erer. Satıcı, malların o noktaya kadar taşınması, ithal gümrüğünden geçirilmesi için gerekli vergi, resim ve diğer harçlar dahil olmak üzere riziko ve giderleri üstlenmek durumundadır. EXW terimi satıcı için ne kadar az yükümlülük ifade ediyorsa, DDP terimi de o kadar çok yükümlülük ifade etmektedir.
